Peygamber sevgisinin kaleme dökülüşü, Hilye

Peygamberlerin önderi, numune-i imtisal, ideal insan Hz. Muhammed (SAS.) Efendimizi övmek, fiziki, insani ve ahlâkî vasıflarını insanlara anlatmak için İslâm Edebiyatı’nda pek çok eser verilmiş ise de önce onu Allah (C.C.) Kur’an-ı Kerim’inde methetmiş ve “Âlemlere rahmet olarak gönderdiğini” (Enbiya Suresi 107) beyan etmiştir.

Kalem Suresi 4 ayeti kerimede “Şüphesiz sen büyük bir ahlâka sahipsindir.”; Ahzab Suresi 21.ayeti kerimede “Ey inananlar! Andolsun ki, sizin için, Allah’a ve ahiret gününe kavuşmayı umanlar ve Allah’ı çok anan kimseler için Resulullah en güzel örnektir.” buyrulmaktadır

Hilye-i Şerif nedir?

Hilye-i Şerif, Hz. Peygamber (SAS.)’in eşkâlinin yazı ile anlatıldığı levhalardır. Bu eserlerde, Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed (SAS.)’in fizyonomisi, beden yapısı, karakteri, yaşayışı ve giyiniş tarzı, hususi hayatı, beşerî yönü, yaşama tarzı ve şahsî hayatı ile ilgili vasıflar dile getirilir.

El yazması Kur’an-ı Kerim’leri kaleme alanlar, surelerde yer alan ayeti kerime veya besmeleleri güzel yazıları ile birer levha haline getiren hattatlar, onun için yazılmış bu metinleri, yazının en güzeli olan “Hüsn-i hat” ile satırlara dizerek birbirinden güzel tablolar meydana getirdiler. Bir hattat için tıpkı Mushaf yazmak gibi, Hilye-i Şerif yazmak da önemli bir görev sayılmıştır.

Hilye kelimesi genellikle tamlamalı olarak karşımıza çıkar: “Hilye-i Şerif, Hilye-i Saadet, Hilye-i Nebi, Hilye-i Nebevî”

Hilye-i Şeriflerin muhtevası

Hilye-i Şerifleri bölümler olarak incelemek gerekirse şunlardan bahsedilebilir;

(1) Baş makam: Burada değişik yazı stilleri ile besmele yer alır. Bazı Hilyelerde ise besmelenin sağ ve solunda Lafza-ı celil ve İsmi Nebi yer alır.

(2) Orta kısım: Bu kısım bazı Hilyelerde yuvarlak, oval veya dikdörtgen biçimindedir. Burada Peygamber (SAS.) Efendimizin vasıf ve sıfatları yer alır. Allah’ın selam ve salatı onun üzerine olsun.

(3) Hilal: Peygamber (SAS.) Efendimizin güzelliği ve nurlu siması nedeniyle Hilyelerde Güneş ve Hilale yer verilmiştir.

(4-5-6-7) Halifelerin isimleri: Burada Hz. Ebubekir, Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali’nin (Ra.) isimleri yer almaktadır.

(8) Ayeti Kerime: Burada genel olarak Enbiya suresi 107 ayeti yer almakta ise de Kalem 4, Fetih 28 ve 29, Saf 6 ayeti kerimeleri de yer alabilmektedir.

(9) Nihayet: Burada Hilyenin metni tamamlanırken sonunda hattatın ismi, imzası, dualar ve hilyenin yazıldığı tarih yer alır.

(10-11) Koltuk: Bu bölüm hilyenin nihayet bölümünü kuşatan iki boşluktur. Bazı hilyelerde bu bölüm tezhiple doldurulurken bazı hilyelerde “Levlâke Levlâk, Lemâ Halaktül Eflâk.” Kudsî hadisi şerifi yer almaktadır.     

(12) İç pervaz.